Mechanizmy obronne. Pułapka racjonalizacji.

 

Jak już wielokrotnie wspomniałam w swoich nagraniach, każdy mechanizm obronny z czasem może stać się generatorem lęku. Nie inaczej rzecz się ma z racjonalizacją. Umysł lubi "wiedzieć", szukać wyjaśnień, dlatego woli zamieć abstrakcyjny lęk w racjonalny wydawałoby się strach. Co mam tutaj na myśli. Dajmy na to sytuacja, gdy młoda matka jest przepełniona lękiem i zaczyna obsesyjnie pilnować dziecko gdy te śpi, bo przecież może mu się coś stać we śnie, tyle się o tym mówi. Matka taka zamienia sobie irracjonalny lęk w strach o coś konkretnego. Umysł ma wyjaśnienie, teraz wystarczy tylko pilnować dzieciaka i wszystko będzie dobrze. W rzeczywistości jednak nie ma problemu zagrożenia życia dziecka, a jest problem lęku matki i jeśli ta tego nie zrozumie, a lęk będzie się kumulował, to kolejne "racjonalne"wydawałoby się obawy, wciąż będą tworzone, jednocześnie dostarczają kobiecie ciągłego stresu i napięcia. Kobieta będzie uciekać przed lękiem w racjonalizację, jednak racjonalizacja ta z czasem stanie się generatorem lęku i napięć. Efekt błędne koło. Uciekając przed lękiem, kobieta ta zacznie sama go tworzyć. 

Inny przykład. Mężczyzna czuję lęk i związane z nim napięcie, które powoduje kołatanie serca i bóle w klatce piersiowej, idzie do lekarza, ale serce okazuje się zdrowe. Robi ileś tam różnych badań i wszystko jest ok, jednak lęk nie ustępuje, osoba ta zaczyna więc martwić się o swoje zdrowie. Również racjonalizuje sobie lęk i zamienia go racjonalny wydawałoby się strach o zdrowie. Mężczyzna ten jednak w przeciwieństwie do młodej matki czyta o nerwicy i stwierdza, że to jednak nie serce, zaczyna więc racjonalizację w innym kierunku. W kierunku, że ludzie w zaburzeniu tak mają. Pomaga na chwilę, ale serce dalej jakoś dziwnie biję, więc chcę się dalej zapewniać i wpada w pułapkę racjonalizacji, chcę wszystko sobie tłumaczyć, każde niemiarowe stuknięcie serca, każde dziwne w jego mniemaniu odczucie, zdaje milion pytań z gatunku "czy ktoś też tak ma", a wobec niemożności znalezienia pewności we wszystkim, o co pyta, popada w coraz większy lęk. I tu znowu. Czy osoba taka ma problem z sercem? Nie, badania pokazały, że problemu serca nie ma. Czy osoba ta ma problem z zaburzeniem? Tak, bo osoba ta ma problem z lękiem, jednak tutaj też jest pułapka racjonalizacji, gdyż osoba stosująca ją, nie chcę się zatrzymać, chcę wciąż wyjaśniać i wyjaśniać, bez końca. Efekt błędne koło. Stosując słuszną racjonalizację, mężczyzna wpada jednak w pułapkę, szukania wyjaśnień na wszystko. 

Wielu z Was kojarzy zapewne ten stan niepokoju i kłębiące się w głowie myśli z gatunku "co mi jest", umysł szuka wtedy odpowiedzi i z czasem jakieś sobie znajdzie, często tworząc fikcyjne problemy. Odpowiedzi te niekoniecznie muszą nas przybliżać do faktycznego źródła problemu. Źródłem problemu mogą być bowiem nasze stłumione emocje, potrzeby, pragnienia, z którym tak mocno straciliśmy kontakt, że w którymś momencie przybrały one formę lęku i związanego z nim napięcia, dla którego usilnie szukamy teraz wyjaśnień, lub też źródłem problemu mogą być sytuacje nerwicorodne, w których tkwimy i z różnych powodów, nie potrafimy ich uporządkować. Jakiekolwiek jednak byłby to faktyczne przyczyny, teraz ma to drugorzędne znaczenie, a na pierwszy plan wysuwa się zrozumienia dynamiki pogrążania się w błędnym kole zaburzenia. Z czasem bowiem nadmierna potrzeba racjonalizacji wciągnie nas w błędne koło zaburzenia, gdzie będziemy ciągle coś układać, wyjaśniać, analizować, rozwiązywać i coraz mocniej pogrążać się w lękach. Racjonalizacja ta może dotyczyć również faktycznych źródeł problemu, jednakże sama w sobie nie musi służyć rozwiązaniu go. Wyjściem z tej sytuacji jest zrozumienie tej dynamiki i zachowanie umiaru w racjonalizacji, która musi mieć pewne ramy. Racjonalizacja może nas wspomagać w procesie wychodzenia z zaburzenia, ale może być też pułapką, która będzie nas wciągać w zaburzenie.